Συνθετες λέξεις: Θεωρία ΙΙ

Οι σύνθετες λέξεις προκύπτουν από το συνδυασμό λέξεων. Οι σύνθετες λέξεις αποτελούνται από το α' και β' συνθετικό. Για παράδειγμα στη λέξη αλατοπίπερο η λέξη αλάτι είναι το α' συνθετικό και η λέξη πιπέρι το β' συνθετικό. Οι σύνθετες λέξεις μπορεί να είναι ονόματα, ρήματα, μετοχές και επιρρήματα.

Στα σύνθετα ονόματα το β' συνθετικό είναι όνομα (ουσιαστικό ή επίθετο) και το α' συνθετικό μπορεί να είναι:

• Ουσιαστικό ανεμόμυλος (άνεμος + μύλος)
• Επίθετο αγριάνθρωπος (άγριος + άνθρωπος)
• Ρήμα μισάνθρωπος (μισώ + άνθρωπος)
• Επίρρημα πανωσέντονο (πάνω + σεντόνι)
• Αντωνυμία πανωσέντονο (πάνω + σεντόνι)
• Αριθμητικό δεκάδραχμο (δέκα + δραχμή)
• Πρόθεση αντιαεροπορικός (αντί + αεροπορικός)
• Αχώριστο μόριο άκακος (ά + κακός) (α-, ξε-, ανά-, αν-, ξ-)

Τα αχώριστα μόρια (α-, ξε-, ανά-, αν-, ξ-) είναι μονοσύλλαβες ή δισύλλαβες λέξεις που δεν τις γράφουμε ποτέ μόνες τους αλλά τις βρίσκουμε ως ά συνθετικά σε σύνθετες λέξεις.

Στα σύνθετα ρήματα το β' συνθετικό είναι ρήμα και το α' συνθετικό μπορεί να είναι:

• Ουσιαστικό ψωμο-ζώ
• Επίθετο ασπρο-ντύνομαι
• Επίρρημα πισω-γυρίζω
• Αριθμητικό χιλιο-παρακαλώ
• Ρήμα ανοιγο-κλείνω
• Πρόθεση προσ-φέρω
• Αχώριστο μόριο ξε-χωρίζω

Το β' συνθετικό μπορεί να είναι επίσης μετοχή κοσμογυρισμένος (κόσμος + γυρισμένος) ή επίρρημα περίγυρα (περί +γύρω).

Στο σημείο σύνδεσης του α' και β' συνδετικού εμφανίζεται συνήθως το φωνήεν –ο (συνδετικό φωνήεν) όταν το β' συνθετικό αρχίζει από σύμφωνο κρασοπότηρο (κρασί + ποτήρι).

Όταν όμως το β' συνθετικό αρχίζει από φωνήεν, το συνδετικό φωνήεν μερικές φορές διατηρείται αλογοουρά και μερικές αποβάλλεται αγριάνθρωπος ή μεταβάλλεται πανέμορφη.

Πηγή: http://www.rhodes.aegean.gr/ptde/mps/logos1/Lessons2_AskiseisArxariwn.asp#